تعریق بیش از اندازه یا هایپرهیدروز چیست و چگونه درمان می‌شود؟

مقدمه
تعریق بیش از اندازه یا هایپرهیدروز به معنی تعریق غیرطبیعی و بیش‌ از حدی است که لزوماً به گرما یا فعالیت شدید بدنی ارتباطی ندارد. در این حالت، میزان تعریق آنقدر زیاد است که باعث خیس شدن ‌لباس‌ها یا چکیدن قطرات عرق از کف دست‌ها می شود. این تعریق آزاردهنده،علاوه براختلال در فعالیت‌های عادی و روزانه می‌تواند موجب بروز احساس اضطراب اجتماعی و شرمساری در جمع نیز بشود.

درمان هایپرهیدروز معمولاً به تسکین نشانه‌های این عارضه کمک می‌کند و با تجویز محصولات قوی ضدعرق یا Anti-Perspirant آغاز می‌شود. اگر در مرحله اول، محصولات ضدعرق برای درمان این عارضه کارآمد نبودند، در این صورت باید داروها و درمان‌های دیگری را امتحان کنید. تا چند سال قبل،در موارد حاد و شدید، پزشک شما ممکن بود روش جراحی برای برداشتن غدد عرق یا  قطع ارتباط عصب‌های مسئول تولید بیش از اندازه عرق، را پیشنهاد دهد؛ولی امروزه با مشخص شدن تأثیر بوتاکس(البته با تکنیک خاصی که با تزریق بوتاکس برای رفع چین وچروک صورت متفاوت است) به همان اندازه جراحی،همه افراد ترجیح می دهند،از روش غیرجراحی برای درمان تعریق بیش ازحد استفاده کنند.

گاهی هم بروز پدیده تعریق غیرطبیعی به علل و عوامل نهفته و بیماری‌های زمینه‌ای دیگری ارتباط دارد.

علائم هایپرهیدوز

بیشتر مردم،هنگام تمرینات ورزشی، بعد از یک فعالیت شدید بدنی، قرارگرفتن در محیط بسیار گرم یا به علت اضطراب و استرس، عرق می‌کنند.این وضعیت کاملا” طبیعی است اما تعریق بیش از حد به عرق کردن زیاد، ناگهانی و بی دلیل گفته می شود که ارتباطی با هیچکدام از وضعیت های پیشگفت ندارد.در این افراد، عرق کردن ممکنست در وضعیت استراحت و در محیط خنک اتفاق بیفتد.

هایپرهیدروزی که دست‌ها، پاها، زیربغل یا صورت را درگیر می‌کند، حداقل یک بار در هفته اتفاق میفتد ، در ساعات بیداری شخص رخ می‌دهد و قرینه است؛یعنی معمولا” هردو طرف بدن را درگیر می کند(هر دو دست،هر دو زیربغل و…).

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد؟
گاهی تعریق بیش از حد نشانه یک عارضه جدی است. اگر عرق کردن شدید شما با علائمی همچون سرگیجه، درد در ناحیه قفسه سینه یا حالت تهوع همراه شد، فوراً باید تحت مراقبت پزشکی قرار بگیرید.تعریق شبانه و تعریق همراه با کاهش وزن (کاهش 10% وزن در 6 ماه اخیر) نیاز به بررسی دارد.

در صورت داشتن نشانه‌های زیر، به پزشک مراجعه کنید:
اگر عرق کردن در انجام کارهای روزانه‌تان اختلال ایجاد می‌کند.
• اگر عرق کردن باعث ایجاد ناراحتی‌های روحی، شرمساری و خجالت‌زدگی و در نتیجه گوشه‌گیری اجتماعی شما می‌شود.
• اگر بطورناگهانی، بیش از حد معمول عرق می‌کنید.
• اگر دچار تعریق شبانه می‌شوید.

فیلم | مزوبوتاکس کف دست ، درمان تعرق بیش از حد

عوامل ایجاد هایپرهیدروز

تعریق در واقع مکانیسم طبیعی بدن برای خنک کردن خودش است. وقتی دمای داخلی بدن شما افزایش می‌یابد، سیستم عصبی‌تان به طور خودکار غدد عرق را تحریک کرده و آنها را به کار می‌اندازد. به علاوه، در شرایط خاص، مثلاً وقتی مضطرب هستید نیز ممکن است عرق کنید، به خصوص در ناحیه کف دست‌ها.

شایعترین نوع تعریق بیش از حد، هایپرهیدروز اولیه است که بیش از 90% موارد تعریق بیش از حد را شامل می شود و موضعی است (معمولا” کل بدن را درگیر نمی کند).در هایپرهیدروزیس اولیه، با اینکه هیچ فعالیت خاص بدنی یا افزایش چشمگیری در دمای محیط اطراف رخ نداده، عصب‌های مسئول ارسال سیگنال به غدد عرق، بیش از اندازه فعال می‌شوند. در هنگام استرس و اضطراب، مشکل شدید‌تر هم می‌شود.خود این وضعیت هم استرس زاست و سیکل معیوب استرس-تعریق مدام به استرس بیشتر و استرس بیشتر به تعریق بیشتر منجر می شود. این نوع هایپرهیدروز معمولاً در کف دست‌ها و پاها ،زیربغل و گاهی در ناحیه صورت بروز می‌کند.

هیچ دلیل پزشکی خاصی (مثل بیماری، دارو و…) برای بروز هایپرهیدروز اولیه وجود ندارد. علت دقیق تعریق بیش از حد هنوز بطور کامل شناخته نشده ولی به نظر می رسد  حساسیت بیش از حد غدد عرق عامل اصلی ایجاد این وضعیت است. معمولا” سابقه فامیلی مثبت در خانواده افراد مبتلا به هایپرهیدروز وجود دارد که مؤید علل ژنتیک در بروز این بیماریست.

هایپرهیدروز ثانویه وقتی رخ می‌دهد که تعریق بیش از حد به واسطه یک بیماری زمینه‌ای ایجاد شده باشد. البته این نوع تعریق به نسبت هایپرهیدروز اولیه شیوع کمتری دارد. هایپرهیدروز ثانویه معمولا”محدود به یک منطقه خاص مثل زیربغل وکف دست نیست و کل بدن را درگیر می کند.شایعترین بیماری های زمینه ای که می تواند باعث تعریق بیش از حد شود عبارتند از:

• دیابت
• گر گرفتگی در دوران یائسگی
• بیماری های تیروئید
•  پایین افتادن قند خون (هیپوگلیسمی)
• بعضی از انواع سرطان
• حمله قلبی
• اختلالات سیستم عصبی
• برخی عفونت‌ها (تب مالت،مالاریا و…)

بعضی از داروها نیز ممکن است باعث تعریق شدید شوند، درست مثل حالتی که پس از قطع داروهای شبه‌مخدر رخ می‌دهد.

عوارض

عوارض ناشی از هایپرهیدروز عبارتند از:
• عفونت‌ها: افرادی که خیلی عرق می‌کنند، بیشتر مستعد ابتلا به عفونت‌های پوستی (بخصوص بیماری های قارچی) هستند.
• تاثیرات اجتماعی-روانی: دست‌های همیشه سرد و مرطوب یا دست‌هایی که از آن عرق می‌چکد و لباس‌های خیس از عرق، می‌توانند مایه شرمساری باشند. تعریق بیش از حد ممکن است بر تلاش و انگیزه شما برای رسیدن به اهداف شغلی و تحصیلی تاثیر منفی بگذارد.

تشخیص

پزشک شما موقع ویزیت، سوالاتی درباره سابقه پزشکی و سلامتی‌تان و هر نوع علائمی که تجربه می‌کنید از شما خواهد پرسید. همچنین ممکن است به معاینه فیزیکی یا انجام آزمایشات مختلف نیاز باشد تا همه جوانب وضعیت شما بیشتر مورد بررسی قرار بگیرد.

تست‌های آزمایشگاهی

پزشکتان ممکن است آزمایش خون یا ادرار یا سایر آزمایشات ضروری را برای شما تجویز کند تا متوجه شود که آیا تعریق شما به واسطه وجود عارضه و بیماری زمینه‌ای دیگری رخ داده یا خیر. مثال‌هایی از این نوع عوارض احتمالی می‌توانند عبارت باشند از پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم) یا سطح پایین قند خون (هیپوگلیسمی).

تست عرق

برای شناسایی دقیق نقاط درگیر تعریق بیش از اندازه و نیز برای برآورد میزان شدت عارضه شما، چند نوع آزمایش وجود دارد، از جمله تست ید نشاسته، تست فعالیت الکتریکی پوستی و تست ترمورگولاتوری عرق.

درمان

اگر یک عارضه نهفته پزشکی عامل هایپرهیدروز باشد، ابتدا این عارضه باید درمان شود. اگر هیچ دلیل روشنی یافت نشد، درمان بر روش‌های کنترل تعریق بیش از اندازه متمرکز خواهد شد. گاهی باید ترکیبی از چند روش درمانی را برای کاهش علائم هایپرهیدروز امتحان کنید. با این حال توجه داشته باشید که اگر روند تعریق شما به درمان پاسخ داد و رو به بهبود رفت، همچنان امکان عود آن وجود دارد و به همین خاطر باید همواره به نشانه‌های آن توجه داشته باشید و در موارد لزوم به پزشک مراجعه کنید.

داروها هایپرهیدروز

داروهایی که برای درمان عارضه تعریق بیش از اندازه مورد استفاده قرار می‌گیرند، عبارتند از:

• ضدعرق تجویزی : پزشک شما ممکن است نوعی ضدعرق برایتان تجویز کند که حاوی کلرید آلومینیوم است (محصولاتی مانند Drysol و Xerac Ac). این محصولات ممکن است باعث تحریک و حساسیت پوست و چشم‌ها شوند(به دلیل ایجاد اسیدکلریدریک). محصولات ضدعرق تجویزی را معمولاً شب‌ها موقع خواب، روی پوست ناحیه درگیر تعریق می‌زنند. صبح روز بعد هم باید این محصول از روی پوست شسته شود. البته باید مراقبت باشید که حین شستشو، این محصول با چشم‌هایتان تماس پیدا نکند. اگر پوستتان بیش از اندازه تحریک شد، کرم هیدروکورتیزون مفید خواهد بود.
• کرم‌های تجویزی : یک کرم تجویزی حاوی گلیکوپیرولات (glycopyrrolate) می‌تواند به کاهش نشانه‌های هایپرهیدروز که در صورت و دست‌ها ظاهر می‌شود، کمک کند.
• داروهای مسدودکننده عصب : بعضی از داروهای خوراکی می‌توانند جلوی عملکرد مواد شیمیایی مشخصی که زمینه‌ساز برقراری ارتباط بین عصب‌های خاصی هستند را بگیرند. این روند می‌تواند باعث کاهش میزان تعریق در برخی از افراد شود. ولی این داروها به علت عوارض جانبی آزاردهنده مثل خشکی دهان، تاری دید و مشکلات مثانه، کمتر استفاده می شوند.
• داروهای ضدافسردگی : بعضی از داروهای ضدافسردگی نیز می‌توانند باعث کاهش میزان عرق شوند. به علاوه، این داروها قادرند به تسکین اضطراب که با عارضه هایپرهیدروز شدت می‌یابد نیز کمک کنند.
• تزریق مزوبوتاکس : استفاده از روش مزوبوتاکس که امروزه برای درمان مؤثر هایپرهیدروز بسیار مورد توجه قرار گرفته ،از طریق انسداد موقت عصب‌هایی که مسئول تحریک غدد تولید عرق هستند،عمل می کند. این روش بصورت سرپایی انجام می شود و مقداربسیار کم بوتاکس در لایه مشخصی از پوست تزریق می شود.اگر بوتاکس با استفاده از دستگاه مخصوص (مزوگان) تزریق شود،دردچندانی ایجاد نمی کند.البته در نواحی حساسی مثل کف دست وپا یا افرادی که آستانه دردشان پایین است، بیحسی موضعی با کرم های بیحسی لازمست ولی بسیاری افراد که مزوبوتاکس زیربغل انجام می دهند،نیازی به بیحسی ندارند.تاثیر روش مزوبوتاکس برای درمان تعریق بیش از اندازه، حدود 6 تا 12 ماه(در افراد مختلف،ماندگاری بوتاکس متفاوت است) ماندگاری دارد و پس از آن درمان  تکرار می شود. با تکرار درمان،بتدریج حساسیت غدد عرق کم شده و بعداز چندنوبت تزریق بوتاکس،میزان تعریق طبیعی خواهدشد.در بعضی بیماران پس از تزریق بوتاکس ممکن است کمی احساس سستی عضلانی ایجاد شود که این حالت موقتی بوده و به سرعت برطرف خواهد شد هم اکنون بیش از ۲۰ کشور در سرتاسر دنیا برای درمان تعریق بیش از حد زیر بغل، بوتاکس را به کار می‌گیرند. (برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تزریق بوتاکس و کاربرد آن در درمان تعریق بیش از حد  کلیک کنید)

روش‌های جراحی و سایر درمان‌ها

سایر روش‌های درمانی برای عارضه هایپرهیدروز عبارتند از:
• درمان با امواج مایکروویو. در این روش از دستگاهی که امواج مایکروویو تولید می‌کند برای از بین بردن غدد عرق استفاده می‌شود. درمان به این روش طی دو جلسه 20 تا 30 دقیقه‌ای صورت می‌گیرد که بین هر جلسه باید 3 ماه فاصله باشد. عوارض جانبی احتمالی ممکن است شامل تغییر در حس لامسه پوست ناحیه تحت درمان و کمی ناراحتی پوستی باشد. درمان با امواج مایکروویو پرهزینه بوده و به طور گسترده در دسترس عموم نیست.
• برداشتن غدد عرق. اگر تعریق بیش از اندازه فقط در ناحیه زیربغل شما رخ می‌دهد، برداشتن غدد عرق این قسمت ممکن است به شما کمک کند. روش خاصی به نام ساکشن کورتاژ وجود دارد که در صورت شکست سایر درمان‌ها وبه عنوان تیر آخر، می‌توان از آن استفاده کرد.
• جراحی عصب (سمپاتکتومی یا برداشتن عصب سمپاتیک). طی این روند درمانی که یک جراحی تمام و کمال است، جراح اعصاب نخاعی موجود در کف دست را که مسئول کنترل میزان تعریق هستند، قطع می‌کند، می‌سوزاند یا مسدود می‌کند. در بعضی از موارد، این درمان ممکن است باعث تحریک بخش دیگری از بدن و در نتیجه بروز عارضه تعریق بیش از اندازه در آن ناحیه شود (تعریق جبرانی). وقتی موضوع تعریق غیرطبیعی در ناحیه سر و گردن در میان است، جراحی دیگر نمی‌تواند به یک عنوان یک گزینه مطرح شود. نوع دیگری از همین روش درمانی وجود دارد که در آن، بدون برداشتن اعصاب سمپاتیک (سمپاتکتومی)، در سیگنال‌های عصبی اختلال ایجاد می‌کنند.

اصلاح سبک زندگی و درمان‌های خانگی برای هایپرهیدروز

پیشنهادات زیر ممکن است به شما کمک کند تا تعریق بیش از اندازه و بوی نامطبوع بدن را به شیوه‌ای موثرتر کنترل کنید:
• استفاده از محصولات ضدعرق : محصولات ضدعرق غیرتجویزی حاوی ترکیبات آلومینیومی هستند که می‌توانند منافذ انتقال عرق به سطح پوست را به طور موقت مسدود کنند. این عملکرد باعث می‌شود تا مقدار عرق کمتری به سطح پوست شما برسد. چنین راهکاری برای کمک به کاهش نشانه‌های هایپرهیدروز خفیف مفید است.
• استفاده از محصولات تونر پوست : می‌توانید محصولات بدون نسخه حاوی اسید تانیک (زیلاکتین ) را از داروخانه تهیه کرده و آن را روی موضع مورد نظر بزنید.
• استحمام روزانه : استحمام منظم به متعادل نگه داشتن تعداد باکتری‌های موجود روی پوست شما کمک می‌کند. پس از حمام، بدن خود را به طور کامل خشک کنید. به خصوص نواحی بین انگشتان دست و پا و ناحیه زیربغل.
• کفش‌ها و جوراب‌هایی را انتخاب کنید که از مواد طبیعی ساخته شده‌اند. مواد طبیعی به کار رفته در تهیه و تولید کفش، به پوست پا امکان نفس کشیدن می‌دهند و همین امر در نهایت موجب کاهش میزان تعریق پاها در کفش خواهد شد. وقتی فعالیت بدنی زیادی دارید، پوشیدن جوراب‌های ورزشی جاذب رطوبت، ایده خوبی است.
• جوراب‌‌هایتان را مرتب عوض کنید. یک یا دو بار در روز جورابتان را عوض کنید یا پاهایتان را آب بکشید. فراموش نکنید که هر بار باید پای خود را کامل خشک کنید. اگر از جوراب شلواری استفاده می‌کنید، می‌توانید مدل‌هایی را خریداری کنید که کف نخی و پنبه‌ای دارند. برای کمک به جذب رطوبت ناشی از عرق، پودرهای مخصوص را از داروخانه‌ها تهیه کنید.
• اجازه دهید پاهایتان هوا بخورند. هر وقت که ممکن بود کفش و جوراب خود را از پا خارج کنید. اگر این کار مقدور نیست، حداقل هر از چند گاهی کفش‌هایتان را درآورید.
• لباس خود را مطابق با فعالیتی که قرار است انجام دهید، انتخاب کنید. به عنوان یک توصیه عمومی، بهتر است لباس‌هایی بپوشید که از الیاف طبیعی تهیه شده باشند، مانند نخ و پنبه، پشم یا ابریشم. این الیاف به پوست شما امکان می‌دهند که به راحتی نفس بکشد. وقتی ورزش می‌کنید، بهتر است لباس‌هایی را انتخاب کنید که برای جذب رطوبت اضافی از سطح پوست بدن طراحی شده‌اند.
• تکنیک‌های ریلکسیشن را امتحان کنید. یوگا، مدیتیشن و بیوفیدبک (کنترل عملکردهای بدن با کمک ذهن) می‌تواند گزینه‌های مناسبی باشند. این تمرینات و تکنیک‌ها به شما کمک می‌کنند تا استرس را که محرک تعریق بیش از اندازه است، کنترل کنید.