چین و چروک خواب چیست؟ علائم، پیشگیری و درمان

هر چه کلاژن و الاستین پوست بیشتر، چین و چروک کمتر

خطوط پوست به مرور و با گذشت زمان و در اثر تکرار، دائمی می شوند. وقتی پوست جوان است یعنی ارتجاع پذیری بیشتری دارد، چین و چروکهایی که در اثر حرکات مختلف صورت در پوست ایجاد می شود، بلافاصله محو می شود زیرا پوست مثل فنر بعد از تاخوردن ، سر جای خود بر می گردد، همچنین چین و چروک های ناشی از نحوه خوابیدن نیز ساعتی بعد از بیدار شدن از بین می روند. اما با افزایش سن، پوست بیش از آنکه مثل فنر عمل کند شبیه خمیر است و شکستگی هایی که در پوست اتفاق می افتد باقی مانده و به چین و چروک های ثابت صورت تبدیل می شود. این موضوع، اهمیت درمان های جوانسازی و کلاژنسازی را در پیشگیری از ایجاد انواع چین وچروک پوست نشان می دهد.

چین و چروک پوست چطور ایجاد می شود؟

چین و چروک ها یکی از تغییرات پیچیده پوست هستند که با افزایش سن رخ می دهند. فاکتورهای داخلی و خارجی ( اشعه فرابنفش خورشید و …) تغییرات بیوشیمیایی و پیری سلولی که با بالارفتن سن اتفاق می افتد با تاثیر بر خواص بیومکانیکی و توانایی پوست در تحمل نیروهای داخلی و خارجی باعث تغییرات پوستی منجر به چین و چروک میشود.

طبقه بندی چین و چروک

چین و چروک ها بیشتر بر اساس شدت و روش درمان دسته بندی میشوند گرچه طبقه بندی های دیگری هم بر اساس تفاوت بافت شناسی و مکانیسم ایجاد چین وچروک ها پیشنهاد شده است، اما تا به امروز چین و چروک خواب در هیچ سیستم مدونی طبقه بندی نشده است.
طبقه بندی پیرارد (Pierard) چین و چروک پوست را بر اساس علت و ویژگی بافت شناسی، به 4 گروه تقسیم می کند:
1- چین و چروک آتروفیک (Atrophic wrinkles) : علت این نوع چین و چروک تحلیل ماتریکس بین سلول های پوست (atrophy of the extracellular matrix) است . در همه جای پوست اعم از اینکه در معرض آفتاب باشد یا نه؛ ایجاد می شود. این چین و چروک ها با کشیدن پوست (با انگشت از دو طرف) صاف و با تغییر پوزیشن هم کم و زیاد می شوند( مثلا” در وضعیت خوابیده کمتر و در وضعیت نشسته بیشتر دیده می شود)
2- چین و چروک ناشی از کاهش الاستیسیته پوست (Elastotic wrinkles) : در قسمت هایی از پوست که بیشتر در معرض آفتاب است ایجاد می شود و به تدریج عمیق و دائمی شده ، با کشیدن پوست از دو طرف یا تغییر وضعیت دادن از بین نمی رود.
3- چین و چروک حرکتی (Expressional wrinkle) که در اثر انقباض ماهیچه های زیر پوست هنگام میمیک و بیان احساسات (اخم،خنده و…) ایجاد شده و به مرور در پوست دائمی می شود.
4- چین و چروک های گرانشی (Gravitational wrinkles) که همراه با شلی و افتادگی پوست در اثر نیروی جاذبه ایجاد شده و هرچه ارتجاع پذیری پوست کمتر باشد، عمیق تر و بیشتر است.

چین و چروک های گرانشی در نتیجه تأثیر نیروهای خارجی مثل نیروی جاذبه زمین ایجاد می شود. چین و چروک خواب هم که در اثر نیروهای فشاری، کششی و برشی وارد بر پوست صورت در طول خواب ایجاد می شود در گروه چین و چروک های گرانشی قرار می گیرند.

بالارفتن سن چه تغییراتی در پوست ایجاد می کند؟

قرار گرفتن در معرض آفتاب (اشعه ماوراء بنفش و مادون قرمز)، سیگار کشیدن و فاکتورهای خارجی و محیطی دیگر در ترکیب با عوامل فرسایش داخلی (سن تقویمی، وضعیت هورمونی) تغییراتی را در ساختار پوست ایجاد می کنند که به مجموع آنها پیر پوستی یا skin ageing می گویند.جزء اصلی پیر پوستی، چرمی شدن لایه شاخی (stratum corneum) و لایه درم (dermis) پوست است. فرسودگی کلاژن درم (dermal collagen) ، افت کیفی رشته های الاستین (elastin fiber quality)، کاهش هیالورونیک اسید (proteoglycan) و کم شدن محتوای آب، همگی به چرمی شدن پوست در اثر افزایش سن منجر می شود. به این ترتیب سطح پوست بتدریج خشک و زبر شده و ارتجاع پذیری پوست کاهش می یابد.

گزارشها در مورد تغییرات ضخامت پوست ضد ونقیض است. ضخامت پوست در بخش هایی که در معرض آفتاب بوده افزایش می یابد (به جز پوست دور چشم) در صورتیکه انتظار داریم فرآیند پیری پوست به نازک شدن پوست بینجامد. به طور کلی میتوان گفت که لایه درم یا نازک شده یا بدون تغییر باقی می ماند. ضخامت اپیدرم (epidermis) با افزایش سن کاهش می یابد یا بدون تغییر می ماند در حالیکه محل اتصال درم و اپیدرم (dermoepidermal junction) صاف می شود. روش های موثری برای مبارزه با پیری پوست وجود دارد که پیشنهاد می‌کنیم نگاهی به آنها داشته باشید.

بیومکانیک پیری پوست

با افزایش سن و کم شدن خاصیت ارتجاع پذیری، واکنش پوست به نیروهایی که از خارج به آن وارد می شود تغییر می کند. پوست جوان و سالم انعطاف پذیر است و در پاسخ به نیروهای خارجی مثل فشار (compression)، کشش (tension) و نیروهای برشی (shear) تغییر شکل داده و دوباره به وضعیت قبل باز می گردد . نیروهای وارده به پوست منجر به تغییر شکل یا کشیدگی آن میشود که البته بسته به چهار ویژگی ارتجاع پذیری، سختی، قدرت انطباق و کشش پذیری، پاسخ پوست متفاوت خواهد بود. این ویژگی ها دینامیک یا پویا هستند و ممکنست ظرف مدت کوتاهی با افزایش سن تغییر کند.

ارتجاع پذیری (Elasticity) ، توانایی بازگشت پس از کشیدگی است این توانایی پوست با افزایش سن کاهش می یابد. همچنین توانایی کش آمدن (Extensibility) و انبساط پذیری (distensibility) پوست که مقاومت در برابر کشش را نشان می دهند با افزایش سن کم می شود. هرچقدر چرخه های کشش-فشار و سپس بازگشت بیشتر باشد به مرور توانایی پوست برای تحمل کمتر شده و همانطور که انتظار می رود خستگی پوست با افزایش سن بیشتر می شود.

پوست انسان دائما” تحت نیروی کشش از داخل است و در جایی که این کشش حداکثر است چین خوردگی هایی بنام خطوط لانگر (Langer’s lines) در پوست ایجاد می شود. همانطور که برای رشد و نمو پوست لازم است خطوط پوست جوان همسانگرد (isotropic) است یعنی دارای شیارهایی با جهت های تصادفی (multi-directional) است، اما پوست مسن، غیرهمسانگرد (anisotropic) و دارای شیارهایی با جهت های یکنواخت است و به همین علت در جهت فشاری که به پوست وارد می شود، به راحتی چین می خورد.

چین و چروک صورت چطور تشکیل می شود؟

نیروی فشاری بر پوست جوان و ارتجاع پذیر باعث ایجاد چین و چروک های ریز و متعدد می شود، در حالیکه همان فشار بر پوست مسن که خاصیت ارتجاعی کمتر دارد چین و چروک کمتر اما پهن تر ایجاد می کند. وقتی پوست، جوان و ارتجاع پذیر است، نیروهایی که به آن وارد می شود بطور تدریجی و در یک منطقه بزرگ خنثی می شود، در حالی که پاسخ پوست غیر الاستیک، موضعی تر است و باعث می شود تا نیروی وارده به طور ناگهانی در یک منطقه کوچکتر ایجاد شکستگی کند.

کاهش خاصیت بازگشت پذیری (recoil) و کاهش کشش پذیری (stretch) رابطه مستقیم با افزایش چروک پذیری پوست دارند و هر دو با افزایش سن رخ می دهند. به نظر می رسد چین و چروک زمانی ایجاد می شود که تعادل مکانیکی بین لایه های پوست از دست می رود. از آنجا که از بین رفتن ارتجاع پذیری لایه اپیدرم و لایه درم همزمان رخ نمی دهد ابتدا سطح پوست دچار شکستگی شده و پس از آن شکستگی به لایه عمقی تر درم گسترش می یابد. شکستگی پوست اگر تکرار شونده باشد در نهایت منجر به ایجاد چین و چروک دائمی در پوست می شود اما در جایی که نیروهای فشاری ضعیف تر است فقط چین و چروک موازی با جهت شکستگی در پوست ایجاد می شود.

چین و چروک خواب

چین و چروک خواب، مفهوم جدیدی نیست. فولتون (Fulton) و همکاران معتقد بودند؛ چین و چروک خواب در جایی ایجاد می شود که لایه عضلانی نازک زیر پوست یا SMAS به دلیل فشار بالش فشرده شود. پولیساک (Polisak) موفق شد تا با استفاده از یک بالش شفاف از جنس (PVC) از چین وچروک خواب عکس یرداری کند. هنگامی که روی صورت، پهلو یا شکم خوابیده اید، پوست صورت در معرض نیروهای مکانیکی برشی، فشاری و کششی قرار می گیرد

(شکل ۱). وقتی این پهلو آن پهلو می شوید، پوست در همه جهات کشیده می شود.

وقتی دراز می کشیم فشار وزن ما از روی ستون فقرات برداشته می‌شود در این حالت دیسک‌های بین مهره‌ای از فشردگی خارج شده و فرصت پیدا می کنند تا آب جذب کنند و منبسط شوندف همچنین عضلات راسته دو طرف ستون فقرات هم ریلکس شوند. در ابتدا وقتی تلاش داریم تا به خواب برویم، نحوه خوابیدن ما آگاهانه است، اما در طول شب وضعیت خود را تغییر می دهیم زیرا بدن ما ناخودآگاه تلاش می کند فشار روی اندام ها را به حداقل رسانده و راحت تر باشد. با افزایش سن، تعداد تغییر موقعیت بدن در خواب از ۲۷ مرتبه به ۱۶ مرتبه در هر شب کاهش می یابد و این یعنی مدت زمان بیشتری در هر موقعیت باقی می مانیم و در نتیجه فشار وارده بر پوست بیشتر خواهد بود. خوابیدن به پهلو با 65% شایعترین پوزیشن خواب در همه تحقیقات بوده است پس از آن خوابیدن طاق باز با 30% و خوابیدن روی شکم در 5% موارد بوده است. انسان در طول خواب تغییر وضعیت می دهد و غیرمعمول است که کسی در تمام مدت خواب در یک وضعیت ثابت بماند.
چین و چروک های حرکتی ناشی از میمیک صورت در ابتدا با خطوط سطحی ریز و عمود بر محور انقباض عضله ، موازی با خط تاخوردگی پوست شروع می شوند. زمانی که پوست خاصیت ارتجاعی خود را از دست می دهد و چرمی می شود، به تدریج این خطوط ریز به چروک های عمیق تر تبدیل شده و با افزایش سن در پوست حک می شوند . اینکه چین و چروک حرکتی چه زمانی در پوست هر کس ظاهر می شود به ژنتیک، قرار گرفتن در معرض آفتاب، سیگار کشیدن و وضعیت هورمونی بستگی دارد.

خطوط حرکتی صورت (شکل 2A) را در تصویر می توانید ملاحظه کنید، در (شکل 2B) محل های شایع تا خوردگی پوست در هنگام خوابیدن روی صورت را مشاهده می کنید. چین و چروک خواب معمولا” عمود بر خطوط حرکتی هستند. در شکل ۳ جزئیات بیشتر از محل های شایع چین و چروک خواب بیان می شود.

شکل ۲

شکل ۳
در شکل های ۴ و ۵ میتوان چین و چروکهای مختلفی را در یک بیمار مشاهده کرد. در عکس ۵ و ۶ با استفاده از از انواع فشار بر روی صورت میتوان علت به وجود آمدن این چین و چروکها را مشخص کرد. انیمیشن نمیتواند به تنهایی باعث دیدن شدن علت چین چروکها در عکس های ۴ و ۷ باشد.

شکل ۴

شکل ۵

شکل ۶

شکل ۷
به نظر می رسد چین و چروک خواب کمتر از چین و چروک های حرکتی قابل پیش بینی هستند. با ملاحظه فاکتورهای بیشتر میتوانیم به نتایج بهتری در مورد چین و چروک ناشی از خواب دست پیدا کنیم. سن شروع چین و چروک، میزان گسترش آن، و شدت هر نوع چین و چروک، طیف گسترده ای را در میان یک جمعیت مشخص نشان می دهد. حساسیت به چین و چروک شدن به ژنتیک، سن، وضعیت هورمونی و قرار گرفتن در معرض محیط بستگی دارد. الگوی چین و چروک خواب علاوه بر اینکه در چه ناحیه ای رخ داده، به مدت زمان و نوع موقعیت های مختلف خواب و میزان نیروی وارد شده به هر ناحیه از صورت و سطح تماس بستگی دارد. چین و چروک های بیانی در این مقیاس، تفاوت کمی دارند.

سیستم رباط های نگهدارنده صورت یا Retaining Ligaments توسط Furnas، Mendelson، Pessa و دیگران بیان شده است. به نظر می‌رسد چین و چروک‌های خواب در محل هایی ظاهر می‌شوند که پوست در معرض فشار های خارجی قرار داشته است (ویدئوهای ۱ و ۲، به عنوان موارد تکمیلی در www.aestheticsurgeryjournal.com موجود است). انتظار می رود بیشترین تأثیر نیروها در جایی باشد که پوست به بافت زیرین خود چسبیده است، جایی که رباط های نگهدارنده صورت، پوست را به استخوان زیرین متصل می کنند (شکل ۸). پوست صورت را می توان به نیلوفر آبی تشبیه کرد که در حالیکه با یک ساقه (رباط نگهدارنده) به کف مرداب (استخوان صورت) متصل است ولی می تواند حرکت مواج داشته باشد. انتظار می رود چین و چروک در امتداد حاشیه بخش متحرک پوست ایجاد شود. در واقع، چین و چروک‌های خواب بیشتر در نواحی متصل به رباط‌ های نگهدارنده (retaining ligaments) دیده می‌شوند. استثنا در این مورد چین و چروک های خواب در محور میانی صورت است که بدون ارتباط با رباط نگهدارنده ایجاد می شوند و عبارتند از چین های محل اتصال بینی-گونه ، چین های گوشه لب و چین های عمودی پشت لب بالا.

شکل ۸
الگوهای خواب همچنین می توانند چروک خطوط بیان را تقویت کنند و پوست در امتداد نواحی ضعیف و لایه‌های سطحی بیشتر دچار چین و چروک میشود و میتوان افزایش خطوط بیان شعاعی لب بالایی را به دلیل وضعیت خواب مشاهده کرد. اگرچه ممکن است در ابتدا چین و چروک به علت انقباض عضلانی باشد، اما به نظر می رسد که چین و چروک به دلیل فشار بر آن گسترش پیدا می کند، همانطور که در شکل 7D و 9A مشاهده می شود. Kotlus ارتباطی بین جهت خوابیدن و چین و چروک پیدا نکرد، با این حال، او و همکارانش به تمام چین و چروک ها نگاه کردند و نتوانستند تا تمایزی بین انواع چین و چروک پیدا کنند. آنها همچنین برای تعیین موقعیت خواب از اطلاعات پرسشنامه ها استفاده کردند.

خلاصه

خطوط حرکتی مهم ترین نوع چین و چروک صورت هستند و بیشترین مراجعات به متخصصین پوست را تشکیل می دهد. در طبقه بندی چین و چروک، خطوط بالش یا خواب زیر مجموعه چین و چروک های گرانشی (gravitational) هستند. هر دو، در اثر نیروهای خارجی ایجاد شده و تحت تأثیر لیگامان های نگهدارنده (retaining ligaments) قرار دارند. تعداد کمی از افراد در تمام طول خواب به پشت و بدون اینکه فشاری به پوست صورت شان وارد شود، می خوابند اما بیشتر مردم در طول خواب تحت تأثیر ترکیبی از نیروی فشاری خارجی (بالش) ، نیروهای کششی از داخل و تغییرات ناشی از پیرپوستی علاوه بر نیروی گرانش قرار دارند.

چین خوردن و فشردگی پوست صورت در خواب باعث ایجاد چین و چروک در پوست و تسریع روند پیری آن می شود. مهمترین عامل مؤثر در این فرآیند پیرپوستی، کاهش و از بین رفتن خاصیت بیوالاستیک (bioelastic) پوست است زیرا پوست دیگر قادر نیست خاصیت انبساطی (expansion) خود را حفظ کند. تا خوردن پوست صورت ((Sleep distortion)) منجر به کشیدگی پوست و تغییر شکل آن میشود تکرار این تاخوردگی باعث تثبیت چروک در پوست می شود.

نتیجه گیری
گزینه های درمان چین و چروک ناشی از خواب محدودتر از درمان چین و چروک های حرکتی است. لیفت صورت و سایر روش های سفت کردن پوست، باعث کاهش چسبندگی پوست به زیرپوست میشود و فیلرها هم می توانند هر دو نوع چین و چروک را بهبود بخشند. از آنجا که فشارهای مکانیکی به عمیق شدن خطوط حرکتی و دائمی شدن آن کمک می کند، استفاده از بوتاکس (neurotoxin) میتواند با از بین بردن فشار مکانیکی باعث بهبود یا پیشگیری از چین و چروک ها شود. با این حال، بوتاکس تاثیر موثری بر چین و چروک های خواب ندارند، زیرا آنها به دلیل انقباض عضلانی ایجاد نمی شوند. تنها راه مطمئن برای به حداقل رساندن چین و چروک های خواب، جلوگیری از تاخوردگی پوست صورت است.

طاق باز خوابیدن جلوی تاخوردگی پوست صورت حین خواب را می گیرد ولی تغییر آگاهانه الگوی خواب (خوایدن به پشت) بسیار دشوار است. در هنگام خواب ممکنست موقعیت اولیه خواب را انتخاب کنیم، اما در طول شب به طور ناخودآگاه وضعیتمان را تغییر می دهیم. وضعیت به پشت خوابیدن ممکن است برای زیبایی صورت ایده آل باشد اما می تواند قطع ناگهانی و موقت تنفس در خواب (sleep apnea)، رفلاکس معده و خروپف شدید را تشدید کند. در حال حاضر بالش های مخصوصی تولید شده اند که برای به حداقل رساندن تغییر شکل صورت در هنگام خواب طراحی شده اند (شکل 9).

شکل ۹
به عنوان متخصص پوست و زیبایی، به بیماران خود توصیه می کنیم که عواملی که بر پیرپوستی تأثیر گذار است را کنترل کنند: استفاده مداوم از ضد آفتاب برای کند کردن روند پیری پوست، ترک سیگار، بهینه سازی تغذیه و درمان های جوانسازی پوست استفاده کنند. همچنین باید طوری استراحت کنید تا از فشار بر روی صورت در هنگام خواب اجتناب کنید. گرچه جلوگیری از ایجاد چین و چروک خواب مهم است ، اما جلوگیری از تاخوردن پوست صورت و تأثیر بالقوه آن بر پیرپوستی صورت مهم تر است.

در یک کلام ، جوانسازی پوست و مراقبت از پوست بهترین روش پیشگیری از ایجاد انواع چین و چروک در پوست است. پوست جوان چروک نمی خورد.